Yaş ilerledikçe kadınlardaki doğurganlık oranının düştüğü uzun yıllardır bilinmektedir. Özellikle erken yaşta menopoza giren kadınların doğurgan oldukları yaş aralığı kısa olduğu için orta yaşlarda çocuk sahibi olmaları zorlaşmaktadir. Bu soruna çözüm bulabilmek için, tüp bebek merkezleri yeni tedaviler geliştirmekte ve bu tedaviler yoluyla çocuk sahibi olma şansı doğmaktadır. Bu konuyla ilgili günümüzdeki en yaygın tedavi yolu, erken yaşta yumurta veya yumurtalık dokusu dondurulmasıdır. Ayrıca yeni araştırmalar ışığında önümüzdeki yıllarda yeni tedavi yöntemleri geliştirilmesi beklenmektedir.
Bu alandaki ilerlemeler şu anda hızlı bir şekilde devam etmektedir. Ingilterede’de 8 yaşında beta-thalasemi tedavisi nedeniyle yumurtalıkları dondurulan ve sonrasında kemoterapi ve kemik iliği nakli gerçekleşen bir hasta erken manapoza girmiş. Şu an 24 yaşında olan hasta , dondurulan yumurtalıkları kullanılarak hamile kalmış ve çocuk sahibi olmuştur. Görüldüğü üzere, menopozdan önce yumurtalık dondurulması, ilerleyen yaşlarda çocuk sahibi olma fırsatı sunmaktadır.
Henüz güvenirliliği kanıtlanmasa da, tüp-bebek merkezleri tarafından deneysel birçok farklı yöntemler sunulmaktadır. Menopoza girmesi yaklaşan kadınlarda yumurtaları canlandırmaya yönelik tedaviler yürütülmektedir. Bazı klinikler bu amaç için, erken menopoza girmiş kadınların yumurtalıklarına kendi kanlarını enjekte etmenin bir tedavi olarak düşünülebileceğini öne sürmektedir. Bu yolla bu tedaviyi alan kadınların menopozun etkilerinden kurtulabileceği ve örneğin daha rahat uyku uyuyabilecekleri ve normal adet görmeye başlayacaklarını vaat etmektedir.
Daha önceki birçok yazımda kaleme aldığım gibi, fareler üzerinde yapılan deneyler bu noktada önem arzetmektedir. 10 Kasım 2016 tarihinde Nature dergisinde yayımlanan makalede, farelerden alınan deri hücreleri başarıyla döllenebilen yumurta hücrelerine dönüştürülebilmiştir. Katsuhiko Hayashi önderliğinde Japonya’da bulunan Kyushu Üniversitesi’nde yürütülen çalışmada farelerin kuyruğundan alınan hücreler ilk önce kök hücrelerine, ardından elde edilen kök hücreler ise yumurta hücrelerine dönüştürülmüştür. Araştırma grubu bu yolla 4000 yumurta hücresi elde etmiştir. Bu yumurtalar fare spermi ile döllenmiş ve toplamda döllenen 1350 yumurta fare rahmine yerleştirilmiştir. Döllenen bu yumurtalardan 8 fare elde edilmiştir. Kısacası direk olarak yumurta hücresi kullanmak yerine, deri hücrelerinden yumurta hücresi üretilerek tüp bebek yoluyla sağlıklı fareler elde edilmiştir.
Bilim ve tıp dünyasındaki gelişmelerin her yaştaki insana çeşitli yollarla fayda sağlayacağı umuduyla, iyi bir yıl geçirmenizi dilerim…
Kaynakca: Newscientist, Nature
Dr. Umut Cagin
