Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), Afrika’da ortaya çıkan maymun çiçeği hastalığının (Mpox) tüm dünyada Afrika ile teması olmayan kişilerde de görülmeye başlamasının ve vaka sayısının artış göstermesinin ardından küresel halk sağlığı acil durumu ilan etti. Ülkemizde henüz Mpox olgusu görülmemiş/bildirilmemiş olsa da önümüzdeki günlerde görülmeme ihtimali oldukça düşüktür. Yakın zamanda Mpox vakası görülecek şekilde hazırlık yapılmalıdır.
Mpox, maymun çiçeği virüsünün neden olduğu ateş, şiddetli baş ağrısı, yaygın vücut ağrıları, aşırı halsizlik, lenf bezlerinde şişkinlik ve ciltte döküntüler ile kendini gösteren bir hastalıktır. İnsandan insana yakın fiziksel temas, cinsel ilişki veya virüsle kirlenmiş giysi, havlu, çarşaf gibi eşyaların kullanımı ile bulaşır.
DSÖ, küresel salgını önlemek için ülkelere Mpox’a karşı hazırlıklı olma, zamanında ve hızlı müdahale edebilme çerçevesinde stratejik plan hazırlamaları için çağrıda bulunmaktadır. Hedef insandan insana bulaşı önlemek ve risk altındaki kırılgan nüfusu korumaktır. Küresel salgınla yüzleşirken hızlı hareket etmek, aynı zamanda temel insan haklarını gözetmek oldukça önemlidir. Bizim de hastalıkla ilgili eğitim ve hazırlık süreçlerini hızlıca başlatmamız ve tamamlamamız yaşamsal öneme sahiptir.
Her ne kadar da Sağlık Bakanlığı ‘ Maymun çiçeği konusunda çalışmalar başladı, salgına karşı gerekli tüm tedbirler alınıyor’ diye açıklama yapmış olsa da ‘gerekli tüm tedbirleri tanımlamak’ ve açıklıkla yapılanlarla yapılmayanları paylaşmak gerekmektedir.
Yapılması gerekenler:
Hasta kişilerin tanımlanması
Hastalığın yaygın olduğu bölgelerden gelenler veya onlarla temas eden kişiler en yüksek riske sahip olanlardır. Ülkeye girişlerde bilgilendirici ve yönlendirici görseller ve/veya broşürler hazırlanmalı, hasta olma ihtimali olan veya hasta kişiler ile temas edenlerin ulaşabilecekleri sağlık merkezleri ve irtibat numaraları oluşturulmalıdır. Uluslararası öğrenci kabul eden eğitim kurumlarının sağlık ekipleri ile Sağlık Bakanlığı yakın temas halinde olmalıdır. Erken tanı ile hastaların toplumla teması en hızlı şekilde kesilmelidir.
Erken tanı
Erken tanıda en önemli nokta sağlık çalışanlarının, uluslararası öğrenci alan eğitim kurumlarının ve toplumun Mpox hakkında bilgilendirilmesidir. Sağlık Bakanlığı hızlıca medyadan da faydalanarak bilgilendirme çalışmalarına başlamalıdır. Ayrıca laboratuvar hizmetleri virüsün tanısını koyabilecek şekilde güçlendirilmeli (PCR tetkikleri), ülke geneline yaymalı ve eksiklikler giderilmelidir. Sağlık çalışanlarının kişisel koruyucu ekipman kullanımı yaygınlaştırılmalıdır. Hastalığa erken ve doğru tanı konması ile hasta kişilerin tespit edilerek izole edilmeleri enfeksiyonun toplum içinde yayılmasını önleyecek en önemli tedbirdir.
Hastaların takibi ve izolasyonu
Her ilçede hastaların veya hastalık şüphesi olanların başvurabilecekleri merkezler ve irtibat hatları oluşturulmalıdır. Bu merkezlerde görev yapacak sağlık ekipleri en kısa sürede hastalıkla ilgili bilgilendirilmelidir. İzleme süresi 21 güne kadar uzayabileceğinden hastaların nerede ve nasıl takip edileceği tasarlanmalıdır. Etkili temaslı takibi yapılması hastalığın toplum içinde yayılmasını önleyecektir.
Aşı ve tedavi
1970’li yıllara kadar ülkemizde uygulanan çiçek aşısının Mpox’a karşı belli bir miktarda koruma sağladığı düşünülmektedir. Buna karşın yaklaşık son 50 yıldır çiçek aşısı yapılmadığından toplumumuzda aşısız kişiler çoğunluktadır. Temas sonrası korunmada aşının yeri olduğu bilinmektedir. Riskli kişilerin aşılanması ve hastaların tedavisi için ilaç ve aşı sağlanması yönünde adımlar atılmalıdır.
Maymun çiçeği konusunda çalışmalar başladı, gerekli tüm tedbirler alınıyor diyen Sağlık Bakanlığı’nın ve hükümetin şu sorulara yanıt vermesi gerekmektedir:
Hastalarla ilk karşılaşacak olan çalışanlara (ülkeye girişlerde/eğitim kurumlarında/hastanelerde) hastalıkla ilgili bilgi verildi mi? Kişisel koruyucu ekipmanlar sağlandı mı?
İlçelerde hastaların veya hastalık şüphesi olanların başvuracakları rutin sağlık hizmetleri dışında merkezler/bölümler oluşturuldu mu? İrtibat hatları var mı? İnsanlar böyle bir durumda nereye başvuracaklarını biliyorlar mı?
Erken tanı için gerekli olan PCR testlerine yönelik laboratuvar alt yapıları artırıldı mı? Malzeme temin edildi mi? Test imkanları çoğaltıldı mı?
Temaslı takip ekipleri oluşturuldu mu? Hastaların izole olacağı koşullar hazırlandı mı?
Aşı ve ilaç sağlanması için girişim yapıldı mı?
Mpox ile mücadele için hükümet ne kadar bütçe ayırdı?
Önümüzdeki günlerde Mpox hastalığının ülkemizde de görülme olasılığı çok yüksektir. Erken tanı ile hasta kişilerin toplumla temasının kesilmesi aynı zamanda tıbbi tedavilerinin sağlanması yaşamsal öneme sahiptir. Covid-19 benzeri bir salgınla karşılaşma olasılığı oldukça düşük olsa da Mpox ciddi ve acil bir halk sağlığı sorunu yaratan, hayatı tehdit eden bir enfeksiyondur. Bütün bu hazırlıklar ve çalışmalar yapılırken hasta kişilerin insan haklarına saygı gösterilmesi hususunda tüm paydaşların hassasiyeti de sağlanmalıdır.
CTP Sağlık Komitesi
20.08.2024
