Cumhuriyet Meclisi Ekonomi, Maliye, Bütçe ve Plan Komitesi, bugünkü toplantısında ilk olarak 287 milyon 653 bin 100 TL’lik Ekonomi ve Enerji Bakanlığı ve bakanlığa bağlı Serbest Liman ve Bölge’nin bütçesini görüşmeye başladı.
İlk sözü CTP Milletvekili Fikri Toros aldı.
Küresel rekabete değinin Toros, batı ülkelerindeki enflasyona işaret ederek Türkiye’de ise mali politikalarda faiz oranlarının yükseltilerek devasa enflasyonun önüne geçilmeye çalışıldığını dile getirdi.
Türk Lirası’nın döviz karşısındaki değer kaybının, döviz kurları yenilenmeyerek önlendiğini belirten Toros, bu uygulamanın tek başına enflasyonu engellemede başarılı olmadığını kaydetti.
KKTC’de bulunan mevduatın Türkiye’ye kaçma olasılığı bulunduğunu ve ekonominin çarklarını döndürecek nakit paranın risk altında olduğunu dile getiren Toros, bakanlığın tedbir tasarlaması gerektiğini belirtti.
Fikri Toros, küresel gelişmelerin KKTC’ye de yansımakta olduğunu gördüklerini belirterek, yansımaların birçok sektörde belirgin şekilde görüldüğünü söyleyerek, alternatif sektörlerin kullanımı yönünde adım atılmadığını kaydetti.
Toros, ülkedeki teknoparkların atıl kaldığını, kara para aklanmasının tehlikeli boyuta ulaştığını belirterek Türkiye’de ve KKTC’de kara para konusunda gelinen noktanın tehlikelerini anlattı.
Ülkenin gri listede olmasının her ekonomik faaliyeti olumsuz etkileyeceğine dikkat çeken Toros, yabancı faaliyetlerde de ciddi olumsuzluklar yaşanacağını kaydetti.
Fikri Toros, gayrimenkul piyasasında yaşananlara değinerek, bu sektörde yaşanacak olumsuzluklara etkili politikalar üretilmesi gerektiğini belirtti.
Kıbrıs sorununun halen devam etmesinin ekonominin önündeki en büyük engel olduğunu söyleyen Toros, enerji sorununda da en büyük sorunun Kıbrıs sorunu olduğunu belirtti.
Bilişim sektörü, kayıt dışılık, kara para aklama sorunu gibi sorunlara dikkat çeken Toros, üretimin azaldığını vurguladı ve tarım sektöründe çok büyük atıl bir potansiyel bulunduğunu kaydetti.
Enerji alanında yapılacak düzenlemelerde katkı koyacaklarını dile getiren Toros, kabloyla elektrik sistemine entegre olmanın enerji politikalarının başında olması gerektiğini belirtti.
Kara paranın aklanmasıyla alakalı olarak çok acil önlemlerin alınması gerektiğini söyleyen Fikri Toros, suçların aklanması konusunda yasa hazırlanmasının önemine vurgu yaptı ve birçok konuda bekleyen yasaların da düzenlenmesi gerektiğini kaydetti.
Sermaye Piyasası Kurulu’nun da bir an önce kurulması gerektiğini dile getiren Toros, bakanlığın Maliye Bakanlığı’yla iş birliği içerisinde çalışması ve konuların da güncellenmesi gerektiğini belirtti.
CTP Milletvekili Fikri Toros, GSMH’nın artırılmasının şart olduğunu kaydederek, bunun için de tarım ve sanayi gibi konulara öncelik verilecek politikalar üretilmesi gerektiğini söyledi.
Kıb-Tek ile ilgili üretim faaliyetlerine yönelik açılan ihaleleri de soran Toros, enerji konusunda yol gösterecek ve politika üretecek bakanlığın Ekonomi ve Enerji Bakanlığı olduğunu bildiklerini ve yapılacak yatırımlar konusunda bilgi istediklerini belirtti.
AKSA ile yapılan sözleşmenin malum olduğunu dile getiren Toros, rekabet edebilecek koşulların ortadan kaldıran ve Kıb-Tek’te ihalesiz yapılan bu anlaşmaları sert ifadelerle kınadı.
CTP Milletvekili Devrim Barçın da konuşmasında, Maliye bakanlığının hazırladığı orta vadeli bütçe çerçevesinde verilerin hazır olmaması gerektiğini dile getirdi.
Kalkınma planının hazırlandığını ve bu hazırlıkların Şirketler Mukayyitliğini de ilgilendirdiğini dile getiren Barçın, bir kişi şirket kurmadan önce Devlet Planlama Örgütü’nden onay alınmadan mukayyitliğin izin vermeyeceğinin bilinip bilinmediğini sordu.
Daha sonra CTP Milletvekili Sami Özuslu söz alarak, KKTC ekonomisinin en büyük sorununun TL kullanımı olduğunu söyledi.
Giderlerin döviz olduğu ülkede gelirlerin de bu şekilde istikrarlı bir muhasebe şeklinde yapılabilmesi gerektiğini dile getiren Özuslu, gelir dağılımındaki adaletsizliğe de vurgu yaparak, ülkede yüzde 14’lük bir kısmın açlık sınırının altında yaşadığını belirtti.
Yayın kuruluşlarının, Rekabet Kurulunun da gündemine gelen haksız uygulamaları beraberinde getirdiğini dile getiren Özuslu, Kıbrıs Türk basınına bu ayrımcılıktan kurtulma imkanı verilmediğini kaydetti.
Ülkede haksız rekabet yaşandığına dikkat çeken Özuslu, Türkiye Cumhuriyeti’ndeki şirketlerin KKTC ekonomisine katkısının ne olduğunu sordu ve ülkede üretilen ürünlerin diğer ülkelerdeki ürünlerle rekabet gücünün olmadığını belirtti.
Denetimsizlikten de bahseden Özuslu, bakanlığın en fazla eleştirildiği noktanın fahiş fiyatlara karşı denetim yapılmaması olduğunu dile getirerek, “Yetkiniz mi yok, niyetiniz mi yok. Yeriniz mi dar?” ifadelerini kullandı.
Sami Özuslu, tüketicilerin korunması konusunda da ciddi eksiklikler olduğunu kaydederek, ALO tüketici hattının gereğini yapıp yapmadığını sordu ve bu konuda da bir bilinçlenme kampanyası gerektiğini belirtti.
Organize sanayi bölgelerine değinen Özuslu, Sanayi Bölgesi’nde bir yetki karmaşası yaşandığını belirtti ve buradaki sorunun ne durumda olduğunu sordu.
Geçiş kapılarının artırılması konusuna da değinin Özuslu, “Neden kapı açılmasını istemezsiniz? Bir kapı daha açılması gerekir.” diyerek bu geçişlerin ekonomiye katkı yaptığını söyledi.
CTP Milletvekili Sıla Usar İncirli de konuşmasında, ülkenin çok beklentisi olduğu bir bütçe görüşüldüğünü söyledi.
Sanayi bölgelerinin önemli bir kısmının, içine girilemeyecek kadar kötü durumda olduğunu kaydeden İncirli, sanayi bölgelerine yeterli alt yapı yatırımı yapılmazken siyasi istismar yapıldığını ve yetki kimdedir karmaşasından dolayı da çarpık yapılaşmaya devam edildiğini ifade etti.
Sanayi bölgelerinde en önemli sorunun yangın riski olduğunu vurgulayan İncirli, yangın riskinin göz önünde bulundurulması ve su drenajları sorunu olmasından dolayı da sürekli su baskını yaşandığını belirtti
Altyapı sorununun ne zaman çözüleceğini soran İncirli, TC kaynaklı olması halinde de ise bu kaynakların ne zaman geleceğini ve ne zaman yapılacağının bilinmesi gerektiğini kaydetti.
İthalat ihracat desteğinin nasıl kurulacağını soran İncirli, üretimin güçlendirilmesi gerektiğini söyledi ve bunların yapılmaması halinde ise “Rakamalar bizi yutar” ifadelerini kullandı.
Sanayi bölgelerinde sağlık koşullarının da sıkıntı olduğunu dile getiren İncirli, kirliliğin sanayi bölgelerinde büyüdüğünü ve sahipsiz köpeklerin bu bölgelerde insan ve çevre sağlığını tehdit ettiğini belirtti.
Bu tür olaylarda koordinasyonun bakanlıkta olduğunu anımsatan İncirli, bu konuda mutsuz ve endişeli olduğunu kaydetti.
Gençlere ve kadınlara teşviklerin artırılması gerektiğine de vurgu yapan İncirli, ülkede geçiş noktalarının artırılmasının da büyük önem taşıdığını söyledi ve bu noktaların artırtılmasının artık şart olduğunu vurguladı.
İncirli, bakanlığın çok önemli ve yapması gerektiği birçok işi olduğuna dikkat çekerek, bakanlıktan tespit edilen sorunlara çözüm önerisi beklediklerini belirtti.
CTP Milletvekili Ürün Solyalı, Ekonomi ve Enerji Bakanlığı bütçesinde enerjinin, hiç bu bütçeye yansımadığını söyledi.
Enerjiyle alakalı politikalar, vizyon ve projeleri okuyamadıklarını dile getiren Solyalı, bütçe içerisinde enerji ile alakalı bir kalem bulamadıklarını kaydetti.
Bakanlığın bir gecede özel bir şirketle enerji anlaşması yapıldığını dile getiren Solyalı, enerjiyi özel tekele aktarmakta hiç tereddüt edilmediğini belirtti ve kendilerine enerji konusunun anlatılmasını istedi.
Ekonomi ve Enerji Bakanı Olgun Amcaoğlu da söz alarak enerji konusunu anlatmayacağını anlatsa da vekilin “kapasitesi” olmadığından dolayı anlayamayacağını söyledi.
Bunun üzerine komitede kısa süreli tartışma yaşandı.
Ürün Soylalı da enerji ile alakalı bir cümle görmediğini ve Enerji Bakanlığının nasıl olduğunu sordu.
Ekonomiye dair bir vizyona bağlı bir bütçe modeli görmediklerini dile getiren Solyalı, AR-GE, yatırım ve reel destek adına yeterli bir bütçe olmaması halinde birlikte artırıma gidilmesi gerektiğini söyledi.
Ülkede orta kesim kalmadığını dile getiren Solyalı, ülkedeki kaybı giderecek politikaları giderecek bir önlem ve Türkiye ile ek protokol imzalanma olasılığı olup olmadığını sordu.
Solyalı, ekonomiyi yönetme modeli konusunda bilgi isteyerek, döviz riskine karşı ne önlem alındığını sordu.
İnsanların TL ödenip kredisini ödeyemez durumda olduğuna dikkat çeken Solyalı, “Tabii ki bunlar ekonomiyi ilgilendirmez. Zaten enerji yok, ekonomi yok, hiç sorumluluğunuz yoktur...” ifadelerini kullandı.
Rekabet Kurulu’na iki yıl boş tutularak daha sonra yapılan üye atamalarını da eleştiren Solyalı, atamaları eleştirme hakları olduğunu kaydetti.
Ekonomi ve Enerji Bakanı Olgun Amcaoğlu da atamaları eleştiren Solyalı’ya “Bir atamalar mı kaldı eleştirmediğin?” diye sordu
CTP Milletvekili Salahi Şahiner de söz alarak, bütçenin yetersiz olduğunu söyleyerek, “Bu bütçe sizin partiniz tarafından ayağınızı kaydırmak için hazırlanan bir bütçedir.” dedi.
Şahiner, Ticaret Dairesi’nin özellikle daha etkin çalışabilmesi için denetimlerini yapması ve kayıt dışında kalanların kayıt altına alınabilmesi gerektiğini dile getirdi.
Enflasyonla mücadelenin bu bakanlığın görev ve sorumlulukları olduğunu dile getiren Şahiner, insanların üretimden koptuğunu kaydetti ve üretim sektörlerini destekleyecek ekonomik bakış açısıyla yola çıkmak gerektiğini kaydetti.
Salahi Şahiner, yenilebilir enerjinin üretimde kullanılacak şeklinde verilebileceğini dile getirerek, yerli üretimin ithalata kapatılmasının enflasyon rakamını çok yükseğe çekileceğin belirtti.
Yerli sermayeye çok çirkin davranıldığını söyleyen Şahiner, yerli sermayeye hiçbir vergi muafiyeti yapılmazken, yabancı sermayeye uygulanan vergi muafiyetiyle yerli sermayeye çok ayıp edildiğini kaydetti.
Hükümetin, halka ihanet sözleşmesi olarak nitelenen AKSA sözleşmesine imza attığını dile getiren Şahiner, halktan alınanların birkaç şirkete peşkeş çekildiğini savundu.
Ticaret Dairesinin görev, yetki ve sorumluluklarının çerçevesinin geniş olduğuna dikkat çeken Şahiner, bazı marketlerde reyondaki fiyat ile kasadaki fiyat arasında farklılıklar olduğunu kaydetti.
Güneyle ticaretin önemine dikkat çeken Şahiner, TL’nin değer kaybından dolayı ülkeye gelişin arttığını söyledi ve kapıdaki geçişlerin kolaylaştırılabilmesi için tek bir adım atılmadığını belirtti ve bu konuya dahil olup olunamayacağını sordu.
Teşviklendirme yasalarında bir değişiklik olup olmadığını soran Şahiner, Rekabet Kurulu’ndaki eksiklikleri de gündeme getirerek, bu kurulun hayati bir öneme sahip olduğunu ve geliştirilmesi gerektiğini kaydetti.
Serbest Liman’daki işletmenin önemine vurgu yapan Şahiner, orda bulunan posta kutusu kullanılarak işletme kuranlar olduğunu; bu nedenle denetimin önemli olduğunu belirtti.
Ekonomi ve Enerji Bakanı Olgun Amcaoğlu da söz alarak buradaki denetimi sağlayabilmek için yasa ve tüzüklerinde değişiklik yaptıklarını ve çalışmanın yakın zamanda biteceğini kaydetti.
Şahiner tekrar söz alarak, bakanlığının altı boşaltılmış olsa bile enerji konusunda iyi niyetli bir şeyler yapılmaya çalışıldığını fakat o alanların da peşkeş çekildiğini kaydetti.
Enerji Üst Kurulu’nun işlevsel hiçbir şeyi kalmadığını dile getiren Şahiner, kurulun, ülkede yapılacak yatırımlara yön verecek düzeyde olması gerektiğini belirtti.
Bütçe görüşmelerinde daha sonra oturuma bir saatlik yemek arası verildi.