İnsan beyni anlaşılması en güç ve en kompleks dokuların başında gelmektedir. Gerçek sayısını bilmek çok zor olsa da, insan beyninde yaklaşık 86 milyar sinir hücresi veya bir başka adıylanöronolduğu hesaplanmıştır. Bu nöronlar ise birbirleriyle sinapslar aracılığı ile iletişim kurup bilgi aktarımı yapmaktadırlar. Beynimizde 100 trilyondan fazla sinapsın olduğu düşünülmektedir. Bu nedenle beyinle ilgili yapılan çalışmalar her zaman çok ilgi çekmektedir.
Beyinle ilgili son zamanda yapılan çalışmalardan biri, kişilerin beyin büyüklüğü ile bazı fonksiyonları karşılaştırmıştır. Kişiler arasında beyin büyüklüğü değişiklik gösterdiği bilinmektedir. Armin Raznaha önderliğinde Amerika Maryland’da bulunan Ulusal Akıl Sağlığı Enstitüsü’nde 3000 kişinin beyni incelenmiştir. 15 Haziran 2018 tarihinde Scienceisimli dergide yayımlanan çalışmada, büyük beyinli kişilerin beyinlerinde sadece belli başlı bölgelerin büyüdüğü gözlemlenmiştir. Frontoparietal korteks ve sub-kortikal bölgelerde büyüme gözlemlenmiştir ki bu bölgeler beyinde birçok bilginin buluştuğu bölgelerdir. İlginç olarak büyük beyinli kişilerde, duygular, hareket ve görme ile ilgili bölümler ise beklenenden küçük olarak görülmüştür. Daha büyük bir beyine sahip olmanın avantajları henüz kanıtlanmasa da, büyük beyinli kişilerin daha yüksek bir IQ’ye sahip oldukları düşünülmektedir.
Bir diğer çalışmada ise beynimizin ‘ödül’ merkezi olarak bilinen striatum bölgesinden salgılanan Dopaminile ilgilidir. Dopamin kısaca mutluluk sırasında artan hormon olarak bilinmektedir. Beslendiğimiz sırada bu bölgenin aktivitesi değişmektedir. Dana Small önderliğinde Yale Üniversitesi’nde yürütülen bir çalışmada şekerli ve yağlı besinlerin bu bölgenin aktivitesi üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Araştırmaya katılan bireylere, bisküvi ve şeker gibi yüksek miktarda karbonhidrat, peynir gibi yüksek miktarda yağ, pasta ve donut gibi yüksek miktarda hem yağ hem karbonhidrat içeren besinlerin fotoğrafları gösterilmiştir. 14 Haziran 2018 tarihinde Cell Metabolismdergisinde yayımlanan çalışmada aynı zamanda yüksek oranda hem şeker hem de yağ içeren ürünlerin striatumu sadece şekerli veya sadece yağlı besinlere göre daha yüksek seviyede aktive ettiği görülmüştür.
Dopamin eksikliği veya fazlalığı farklı sağlık sorunlarına sebep olduğu bilimsel bir gerçek olmakla birlikte, bu ve benzeri bilimsel çalışmalar, geleceğimize katkıda bulunmaya devam edecektir.
Kaynakça: Newscientist, Science, Cell Metabolism
Dr. Umut Cagin
umut_cagin@hotmail.com