Haber: Hasan KARLITAŞ
Fotoğraf: Başar TAŞLI
Konumundan dolayı, Kıbrıs adası antik çağdan beridir limanları ile bilinmektedir. Özellikle Salamis ve Soli gibi şehirlerde yer alan antik liman kalıntıları bunun en önemli destekleyicisidir. Kuzey Kıbrıs’taki limanlar içerisinde, Mağusa Limanı (Port of Famagusta) ve Gemikonağı Limanı (Karavostasi Port), onları gerektiği gibi kullanamasak da, uluslararası tanınmışlığı olmasından ötürü ayrıca büyük öneme sahiptir.
Lefke sahil şeridinde, yakın tarihin tanıklığını yapan iki eski liman bulunmaktadır. Bunlar, Kırmızı Liman (Mangli’nin Limanı) ve Gemikonağı (Xero - Karavostasi ) Limanlarıdır.
Kırmızı Liman...
Krom,Bakır ve Portakal ihracatına dolayısı ile Kıbrıs’ın ve Lefke’nin zenginliklerine tanıklık etmiş bir yer…
Kırmızı Liman… Lefke bölgesi’nin en önde gelen simgelerinden…Kıbrıs’ın Eyfel Kulesi…
Kırmızı Liman… Geçmişte yüzlerce kişinin çalışıp hayatının idame ettirdiği yer..
Kırmızı Liman…Etrafındaki Okalüptüs Ağaçları ve diğer ağaçlar ile her sene binlerce göçmen kuşa ev sahipliği yapan bir nokta…
Kırmızı Liman… Güneş’in batışının en güzel izlenebileceği yerlerden birisi..
Gemikonağı ve Yedidalga köyü arasında yer alan liman, halk arasında, renginden dolayı ‘Kırmızı Liman’ olarak anılmakta birlikte, ‘Mangli’nin Limanı veya Hellenic Company’e’ ait liman olarak da biliniyor…Avukat Vehit Nekipzade’den öğrendiğime göre, Yunanlı işadamı Mangli,Türk malı olan bu araziyi satın alarak, 1955-56 lı yıllarda liman işletmeciliği ve madencilik faaliyetlerine başlar.. Liman, döneminin en çağdaş olanakları ve Band Kayış sistemi ile modern bir anlayışla 1980’li yılların ortalarına kadar faaliyet yürütür...
Sadece deniz içerisindeki uzunluğu 500 metre olup, her bir direk arası mesafe 50 metre’dir. Liman iskelesinin, toplam uzunluğu ise yaklaşık bir kilometre olarak hesaplanmıştır. Kırmızı Liman, Lefke bölgesinin hemen hemen her noktasından görülebilen önemli bir simge.
1974 öncesi bakır madeni ve krom, 74 sonrasında ise yığın olarak kalan krom ve deniz kenarından portakal ihraç edildiği o hareketli günleri yaşayanlar tarafından anlatılmaktadır. CMC, bakır çıkarma faaliyetleri sona erdiği zaman, yaklaşık 110 ton atığı ve tonlarca bakır rezervini bırakarak adayı terk etmek durumunda kalmıştı 1974 sonrasında, ‘’Mangli’nin Limanı’’ ve Gemikkonağı Limanları kamulaştırılmıştır. Faaliyetlerine bir süre daha devam eden, Kırmızı Liman, 1986 senesinde kaçınılmaz sona yenilir ve İtalyan işletmecileri tarafından kapatılır. Ardından Devlet Emlak ve Malzeme Dairesine devredilir. Günümüzdeki atıl ve dağınık durumu insanı derinden etkilemektedir.
Limanlar ile ilgili bazı önemli noktalar
ADA’nın en eski limanlarından olan Karavostasi yada Gemikonağı Limanı, 1930’lu yıllardan beridir, ağırlıklı bakır cevheri olmak üzere, ihracat yapılan bir konuma sahipti. Özellikle, CMC döneminde, oldukça hareketli olan Lefke ve limanlar, 1975 senesinde Kıbrıs Maden Şirketi-CMC’nin, Kıbrıs’tan ayrılması ile birlikte fonksiyonunu yitirir.
Antik Çağdan beridir, Lefke Limanı ve ticari zenginliği ile anılmaktadır. Hem konumu hemde, deniz derinliği bunun için oldukça müsaittir. Kırmızı Liman ve Gemikonağı Limanı Kıbrıs’ın iki önemli değeri olup, şu anki bakımsız halleri üzüntü vericidir.
Sevgili arkadaşım Atila Karaderi’nin, ‘Kıbrıs’ın Eyfel Kulesi’ tanımını yaptığı, Kırmızı Liman bir dönemin parlayan yıldızıydı. Şu anda hem Lefke, hem de Limanlar geçmişin parlak günlerini arıyor. Umarım ki, bu önemli değerler, turizme kazandırılır…
